Do gabinetów podologicznych coraz częściej trafiają osoby chorujące na cukrzycę. Jest to grupa klientów, na którą powinniśmy zwrócić szczególną uwagę. Wykonywanie zabiegów podologicznych u diabetyków jest nie lada wyzwaniem dla podologa i niesie za sobą dużą odpowiedzialność. Każda terapia musi być poprzedzona dokładnym wywiadem i przeprowadzona ze szczególną ostrożnością. Naszym zadaniem jest pomoc w uniknięciu powikłań, jakie niesie za sobą ta choroba oraz odpowiednia ocena stanu stóp w tym: stan skóry, poprawność ukrwienia, badanie czucia oraz ocena zwyrodnień powstałych na stopach.

Cukrzyca jest chorobą cywilizacyjną.

Należy ona do dolegliwości, które w ostatnich latach odnotowują wyraźny wzrost zachorowań. Światowa Organizacja Zdrowia nazwała ją “pierwszą niezakaźną epidemią”. Szacuje się, że 422 milionów osób na całym globie choruje na cukrzycę, z czego 179 milionów to pacjenci, u których choroba jeszcze nie została zdiagnozowana. Jest to choroba autoimmunologiczna, wynikająca z zaburzonego wydzielania oraz działania insuliny, która wytwarzana jest w trzustce i odpowiada za prawidłowy poziom glukozy we krwi.

Objawami cukrzycy są między innymi: ogólne osłabienie, nadmierna potliwość, wzmożone łaknienie, zwiększone pragnienie oraz zmiany skórne, w szczególności na stopach.

Do najpoważniejszych powikłań przy cukrzycy zalicza się stopę cukrzycową, będącą następstwem neuropatii.

W przypadku występowania neuropatii cukrzycowej dochodzi do uszkodzenia nerwów, co sprawia, że klient nie otrzymuje informacji o zmieniającej się temperaturze czy drażnieniu, takim jak tarcie, ucisk lub skaleczenie. Wszystko to sprawia, że diabetycy powinni regularnie odwiedzać gabinet podologiczny w celu oceny stanu skóry stóp. Za pomocą monofilamentu specjalista pomolog może ocenić czucie powierzchniowe w obrębie stóp. Jest to przyrząd składający się z uchwytu i odchodzącego od niego włókna Sammesa – Wewinsteina, które ugina się po osiągnięciu nacisku 10,0 g. Kamertonem zaś można ocenić zaburzenia czucia głębokiego, które jest pierwszym objawem neuropatii cukrzycowej. Emituje on drgania i wibracje, które są odczuwane przez pacjenta. Im dłużej są one wyczuwalne, , tym głębsze jest jego czucie.

Profilaktyka u diabetyków

Utrzymywanie zdrowych stóp u diabetyka ma kluczowe znaczenie. Osoby chorujące na cukrzycę powinny zachować czujność w kwestii ich higieny. Aby uniknąć powikłań, muszą być one pod stałą opieką podologa. Specjalista oceni stan stóp, między innymi pod kątem czucia, odczuwania ciepła zimna, deformacji stóp oraz stanu skóry, m.in. suchości, obecności pęknięć, odcisków, modzeli, osłabionego lub zniesionego tętna na grzbiecie stopy, opóźnionego wypełniania włośniczek (badane przez ucisk płytki paznokciowej) oraz infekcji. Bardzo ważna jest również ocena biomechaniczna – położenie, wygląd i ruchomość stawów stóp, obciążanie stóp przez pacjenta, występowanie deformacji oraz zwyrodnień, które są główną przyczyną powstawania hiperkeratoz. W przypadku ich wystąpienia, podolog dobierze odpowiednie wkładki do butów czy ortozy międzypalcowe.

Dzięki systematycznym wizytom w gabinecie podologicznym, zapobiec można powstawaniu niebezpiecznym dla diabetyka wymienionym powyżej objawom. Skóra stopy cukrzyka jest dużo delikatniejsza i mniej odporna. Narażona jest ona na obciążenia, wyraźnie traci elastyczność i sprężystość, co prowadzi do przesuszenia się oraz łuszczenia. Chorzy na cukrzycę mają obniżoną odporność i są wyjątkowo narażeni na infekcje grzybicze, po rozpoznaniu których podolog będzie w stanie wdrożyć odpowiednią terapię.

Nie usuwanie modzeli doprowadzić może do bardzo groźnych powikłań, jakimi są odciski, stany zapalne, rany, owrzodzenia oraz pęknięcia. Należy pamiętać o tym, że każda zmiana na stopie musi być usuwana w profesjonalnym gabinecie podologicznym. Nawet najmniejsza rana powinna zostać dokładnie oczyszczona i zaopatrzona. „Ratowaniem się” na własną rękę można sobie tylko zaszkodzić. Ze względu na to, że skóra cukrzyka jest bardzo wrażliwa i delikatna, usuwanie odcisków preparatami dostępnymi w aptekach często prowadzą do tworzenia się maceracji, które mogą sprzyjać powstawaniu. ran. Diabetycy muszą unikać preparatów z wysokim stężeniem mocznika oraz preparatów kwasowych.

Paznokcie cukrzyków powinny być odpowiednio skracane i oczyszczane. Często są one zniekształcone, przerośnięte oraz zainfekowane. W przypadku paznokci wkręcających się, należy zastosować terapię prowadzącą do ich wyprostowania. Niepoprawne skracanie paznokci również może przyczynić się do ich wrastania.

W przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów, bardzo ważna jest jak najszybsza reakcja – pozwoli ona uniknąć groźnych powikłań.

Stopy diabetyka wymagają szczególnej pielęgnacji także w domu.

W trakcie wizyty w gabinecie podologicznym, specjalista nie tylko zadba o stan stóp, ale także da cenne wskazówki odnośnie tego jak je pielęgnować w domu oraz jak dobrać odpowiednie obuwie. Nie wszystkie zmiany na stopach jesteśmy w stanie rozpoznać w domu. Podolog pod lampą z lupą zauważy choćby najmniejszy włos wbity w naszą skórę, który może stanowić zagrożenie. Badania wskazują, że aż 70% amputacji na świecie spowodowanych jest powikłaniami cukrzycy. Co 30 sekund dochodzi do amputacji nogi u chorego na cukrzycę pacjenta. Aż 85% tych zabiegów można było zapobiec przez wdrożenie odpowiedniej profilaktyki.

Przewlekła hiperglikemia, czyli podwyższony poziom glukozy we krwi, wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. Ze względu na przyczynę i przebieg choroby, można wyróżnić cukrzycę typu 1, typu 2, cukrzycę ciężarnych oraz inne, rzadziej występujące typy.

Cukrzyca typu 1: znana również jako cukrzyca młodzieńcza. Ten typ występuje wówczas, gdy organizm nie wytwarza insuliny . Osoby z cukrzycą typu 1 są zależne od insuliny, co oznacza, że muszą codziennie przyjmować sztuczną insulinę, aby utrzymać się przy życiu.

Cukrzyca typu 2: wpływa na sposób wykorzystania insuliny przez organizm. Podczas gdy ciało nadal wytwarza insulinę, w przeciwieństwie do typu 1, komórki w organizmie nie reagują na nią tak skutecznie, jak kiedyś. Jest to najczęstszy typ cukrzycy, według Narodowego Instytutu Cukrzycy i Chorób Trawiennych i Nerek i ma silne powiązania z otyłością.

Cukrzyca ciążowa: Ten typ występuje u kobiet w czasie ciąży, gdy organizm może stać się mniej wrażliwy na insulinę. Cukrzyca ciążowa nie dotyka wszystkich kobiet i zwykle ustępuje po porodzie.

Mniej powszechne typy cukrzycy obejmują cukrzycę monogenową i cukrzycę związaną z mukowiscydozą.

Gdy poziom cukru we krwi wynosi od 100 do 125 miligramów na decylitr (mg/dl), można stwierdzić chorobę przedcukrzycową lub inaczej cukrzycę graniczną.

Normalny poziom cukru we krwi mieści się w przedziale 70–99 mg/dl, podczas gdy u osoby z cukrzycą poziom cukru we krwi na czczo jest wyższy niż 126 mg/dL.

Poziom przedcukrzycowy oznacza, że poziom glukozy we krwi jest wyższy niż zwykle, ale nie tak wysoki, aby stanowić o cukrzycy.

Osoby ze stanem przedcukrzycowym są jednak narażone na ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, chociaż zazwyczaj nie doświadczają objawów pełnej cukrzycy.

Neuropatie cukrzycowe zaliczane są do przewlekłych powikłań mikronaczyniowych w przebiegu cukrzycy. Główną ich przyczyną jest hiperglikemia – podwyższone stężenie glukozy we krwi, która powoduje zaburzenia budowy włókien nerwowych oraz zaburzenia ich funkcji, polegające na przewodzeniu impulsów nerwowych. Wyróżniamy kilka rodzajów neuropatii cukrzycowej: autonomiczną, ogniskową oraz czuciową.

Z biegiem czasu, wysoki poziom glukozy we krwi i wysoki poziom tłuszczów, takich jak triglicerydy we krwi z cukrzycy może uszkodzić nerwy i małe naczynia krwionośne, które odżywiają nerwy, prowadząc do neuropatii autonomicznej. Rodzaj neuropatii autonomicznej to taki, który charakteryzuje się uszkodzeniem nerwów, które kontrolują narządy wewnętrzne.

Autonomiczna neuropatia może prowadzić do problemów z tętnem i ciśnieniem, układem trawiennym, pęcherzem moczowym, organami płciowymi, oczami oraz zdolnością do hipoglikemii, zwanej również niską glikemią lub niskim poziomem cukru we krwi – stan zwany nieświadomością hipoglikemii.

Objawy neuropatii autonomicznej zależą od tego, które funkcje organizmu są zaburzone.

Cukrzycowa neuropatia ogniskowa, nazywana czasem mononeuropatią, dotyczy pojedynczego nerwu, najczęściej w nadgarstku, udu lub stopie. Może również wpływać na nerwy pleców i klatki piersiowej, a także na te, które kontrolują mięśnie oczu.

Neuropatia ogniskowa jest znacznie mniej powszechna niż neuropatia obwodowa lub autonomiczna. Występuje głównie u osób starszych z cukrzycą. Neuropatie ogniskowe pojawiają się zwykle nagle i czasami poprawiają się same w ciągu 6 do 8 tygodni.

Neuropatia obwodowa, inaczej ruchowa, to najczęstsza postać neuropatii cukrzycowej. Uszkodzenia dotyczą tu włókien nerwowych w częściach dystalnych, czyli na dłoniach i stopach, występują symetrycznie na obydwu kończynach. Każdy nerw w układzie obwodowym ma określoną funkcję, a co za tym idzie – objawy zależą od rodzaju nerwów, których dotyczy dolegliwość.

Objawy neuropatii obwodowej mogą obejmować:

  • Stopniowy początek drętwienia, mrowienia lub mrowienia w stopach lub rękach, który może rozprzestrzeniać się do nóg i ramion.
  • Ostry, kłujący, pulsujący lub palący ból.
  • Ekstremalna wrażliwość na dotyk.
  • Ból podczas czynności, które nie powinny go powodować, takich jak bóle stóp podczas obciążania ich lub gdy są pod kocem.
  • Brak koordynacji i upadku.
  • Słabe mięśnie.
  • Uczucie jakby się miało na sobie rękawiczki bądź skarpetki, kiedy się ich nie ma.
  • Paraliż, jeśli dotknięte są nerwy ruchowe.

Cukrzyca może powodować poważne problemy ze stopami prowadzące do utraty kończyn, deformacji i infekcji. Wiele z tych problemów można jednak zminimalizować lub wyeliminować. Stopa cukrzycowa należy do przewlekłych powikłań cukrzycy. Może wystąpić u osób chorych na cukrzycę zarówno typu 1, jak i 2. Jest to owrzodzenie zlokalizowane głównie na części lub grzbietowej stopy. Głównymi przyczynami stopy cukrzycowej są neuropatia obwodowa i niedokrwienie z powodu choroby naczyń obwodowych.