Na wstępie artykułu zagadka: hodowane latami, najczęściej bardzo bolesne, pokrywane złuszczającymi plastrami, traktowane żyletkami. Mowa o…? Odciskach.Zaraz obok wrastających paznokci to jeden z najboleśniejszych, spędzających sen z powiek pacjentowi i najczęściej występujący problem na stopach. Sklasyfikowanie czy mamy do czynienia z odciskiem nie sprawi specjaliście żadnych problemów. Każdy podolog wie bowiem, że modzel i odcisk to dwa oddzielne – jednak powstałe na tej samej drodze – problemy.
Odcisk (łac. clavus) jest formą hiperkeratozy (zjawisko nadmiernego, intensywnego namnażania komórek skóry, rogowacenia i gromadzenia komórek naskórka), skutkiem punktowego skoncentrowanego i intensywnego ucisku. Powstaje on na skutek inicjowania procesu hiperkeratycznego poprzez działanie czynników drażniących pochodzenia mechanicznego (tarcie), chemicznego (np. kwas salicylowy czy mlekowy w wysokim stężeniu) i fizycznego (bardzo niska i wysoka temperatura). Cechy charakterystyczne dla większości odcisków to: odgraniczenie od skóry zdrowej, głębokie wnikanie (czego efektem jest ucisk na zakończenia nerwowe i wywołana tym faktem bolesność) oraz zawartość rdzenia (nie zawsze). Odciski mogą być elementem modzela (ukryte są one wówczas pod warstwą keratyczną). Żeby takowy clavus powstał, muszą zaistnieć ku temu stosowne warunki. Predyspozycją są deformacje, takie jak chociażby:
- Palce młotkowate i krogulcze – związany z tym kontrucisk ze strony materiału obuwia na grzbietowym stawie międzypaliczkowym lub tarcie opuszkiem o podłoże.
- Rozsunięcie się główek kości śródstopia i wydatne obniżenie jednej z nich, na skutek czego skóra przejmuje większość ucisku w procesie przetaczania stopy;boczne ranty I i V gł. KŚ.
- Ustawienie palucha w pozycji retroflexus (zadartego, skierowanego ku górze) – związany ze wspomnianą deformacją ucisk cholewki może spowodować powstanie odcisku podpaznokciowego.
- Deformacja płytki paznokciowej – wrastające i wkręcające się paznokcie jako element drażniący wał paznokciowy. W tym wypadku możemy mówić o odciskach w wale paznokciowym.
Do powstawania odcisków predysponować mogą również:
- Wyrostki kostne, blizny – elementy wystające ponad otaczającą zdrową skórę, w związku z powyższym poddane intensyfikacji drażnienia.
- Zbyt ścisłe przyleganie przestrzeni interdygitalnych (w tym wypadku proces inicjowania rogowacenia zachodzi poprzez ocieranie bocznych, wewnętrznych przestrzeni palców jeden o drugi, lub na zgięciach plantarnych palców).
- Punktowa forma rogowca (keratosis palmoplantaris punctata).
- Skaleczenia, ciała obce zlokalizowane w bucie lub wbite w stopę (np. sierść).
- Brodawki wirusowe otoczone pierścieniem hiperkeratozy – traktowane są one jako „obcy”, którego odgrodzenie ma nastąpić poprzez otoczenie pierścieniem zrogowacenia (istotna jest diagnoza różnicowa).
… i wiele innych. Przyczyn powstawania odcisków jest bowiem całe mnóstwo. Kluczową kwestią jest tutaj umiejętność przeprowadzenia rzetelnego rozpoznania podologicznego i uzmysłowienie sposobów powstawania zmian. Wyróżnić można 2 mechanizmy odpowiedzialne za tworzenie się odcisków:
- Rogowacenie komórek naskórka nim dotrą one na powierzchnię skóry (proces hiperkeratyczny).
- Wciskanie i/lub nawarstwianie nadmiaru masy rogowej.
Dysponując wiedzą z zakresu przyczyn powstawania odcisków, ich rodzajów i sposobów usuwania, doświadczony podolog jest w stanie zaplanować, a następnie wdrożyć skuteczną oraz przemyślaną terapię podologiczną. 1 doraźna wizyta nie będzie tu wystarczająca.. Należy pamiętać, iż celem zabiegów przeprowadzanych na odciskach i brodawkach jest ich usuwanie, nie pielęgnacja! Rola specjalisty nie kończy się na części stricte praktycznej, tzn. usunięciu bolesnej przypadłości. Zaopatrzenie się w środki pomocnicze, takie jak odciążenia, indywidualnie wykonane wkładki czy obuwie mogą przyczynić się do całkowitego wyeliminowania odcisku czy zmniejszenia związanych z nim dolegliwości.
Problemy na stopach nie są oderwane od kondycji całego organizmu człowieka. Bolesność związana – akurat w tym przypadku z obecnością odcisku – często uniemożliwia „normalne” przetaczanie stopy. Chód staje się patologiczny/niefizjologiczny – Klient markuje każdy krok, obciążając dobitnie drugą kończynę. Przyczynia się to do rozwoju problemu nie tylko dla drugiej stopy, ale również dla całego aparatu ruchu. To system naczyń połączonych, dający swoje reperkusje w kolanach, biodrach, kręgosłupie.
autor: Piotr Bielawski, wybrane fragmenty z wydane w LNE&SPA
