W dzisiejszym świecie paznokcie odpowiadają za istotny element estetyczny całej prezencji. Nie można jednak zapominać, że przede wszystkim stanowią wskaźnik ogólnego stanu zdrowia organizmu. Ich wygląd, kształt oraz kondycja mogą sygnalizować różne schorzenia, od infekcji grzybiczych, po poważniejsze choroby ogólnoustrojowe. W tym artykule przyjrzymy się budowie paznokcia, najczęstszym chorobom, deformacjom oraz sposobom ich leczenia. Dowiesz się, jakie infekcje mogą atakować płytkę paznokciową, jakie zmiany mogą świadczyć o niedoborach składników odżywczych oraz które deformacje wynikają z urazów mechanicznych. Omówimy również choroby wału paznokciowego oraz wyjaśnimy, czym jest koilonychia i przedstawimy jej przyczyny.
Budowa paznokcia
Paznokieć to zrogowaciała struktura naskórka składająca się głównie z keratyny. Pełni on funkcję ochronną, zabezpieczając opuszki palców przed urazami oraz wspierając precyzyjne ruchy dłoni i stóp. Składa się z kilku elementów. Płytka paznokciowa to widoczna część paznokcia, utworzona ze zrogowaciałych komórek keratynowych. Znajdująca się pod skórą macierz odpowiada za jego wzrost czy regenerację. Łożysko paznokcia stanowi obszar, na którym spoczywa płytka paznokciowa – jest bogato unaczynione i unerwione, co wpływa na zdrowy, zaróżowiony wygląd. Charakterystyczną część stanowi także obłączek – jaśniejszy, półokrągły obszar u nasady będący widoczną częścią macierzy. Z kolei wały paznokciowe stanowią fałdy skóry chroniące płytkę przed urazami czy zakażeniami. Skórka, czyli eponychium, to warstwa ochronna znajdująca się na granicy paznokcia i palca, zapobiegająca przenikaniu drobnoustrojów.
Choroby paznokci
Niekiedy jednak zdarza się, że budowa paznokcia ulega przekształceniu – warto w takich momentach wiedzieć, jak zareagować na poszczególne zmiany.
Infekcyjne choroby paznokci
Paznokcie, podobnie jak inne części ciała, mogą być narażone na infekcje bakteryjne bądź grzybicze. Schorzenia te często prowadzą do zmian w strukturze płytki, jej zabarwieniu oraz mogą powodować ból i dyskomfort. Najczęstsze infekcyjne choroby paznokci to:
- Grzybica paznokci (onychomikoza) – zakażenie grzybicze powodujące pogrubienie, przebarwienia i łamliwość paznokcia.
- Zanokcica – bakteryjne lub grzybicze zapalenie wału paznokciowego, objawiające się bólem, zaczerwienieniem i obrzękiem.
- Drożdżyca paznokci – infekcja wywołana przez grzyby z rodzaju Candida, prowadząca do rozwarstwiania i zniekształcenia płytki paznokciowej.
Deformacje i uszkodzenia paznokci
Paznokcie mogą ulegać różnym deformacjom, które wpływają nie tylko na ich wygląd, ale także na funkcję ochronną i zdrowie płytki paznokciowej. Niektóre z tych zmian są wynikiem niedoborów składników odżywczych, inne mogą być skutkiem urazów lub przewlekłych chorób. Do deformacji paznokci można zaliczyć:
- Koilonychia – paznokcie łyżeczkowate charakteryzujące się wklęsłością płytki paznokciowej. Co to jest za przypadłość? Rozwiniemy tę kwestię w dalszej części wpisu.
- Onychogryfoza (paznokcie szponowate) – nadmierne zgrubienie i skrzywienie paznokci, często związane z urazami albo chorobami przewlekłymi.
- Onychorrhexis – nadmierna łamliwość i rozdwajanie paznokci, spowodowane niedoborami składników odżywczych lub długotrwałym kontaktem z chemikaliami.
Choroby autoimmunologiczne i dermatologiczne paznokci
Choroby autoimmunologiczne oraz dermatologiczne mogą znacząco wpływać na stan paznokci, prowadząc do ich deformacji, łamliwości i utraty naturalnej struktury. Wiele z tych schorzeń jest związanych z ogólnoustrojowymi procesami zapalnymi, które atakują nie tylko skórę, ale też płytkę paznokciową.
- Łuszczyca – choroba przewlekła objawiająca się przebarwieniami, wgłębieniami w paznokciach i łamliwością płytki paznokciowej.
- Liszaj płaski paznokciowy – schorzenie powodujące przerzedzenie i zniekształcenie paznokci, a w zaawansowanych przypadkach ich całkowitą utratę.
Urazy mechaniczne
Paznokcie mogą ulegać również różnym urazom mechanicznym, które wpływają na ich wygląd i funkcję. Deformacje powstałe na skutek długotrwałego nacisku, urazów lub nieprawidłowej pielęgnacji mogą prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych. Poniżej przedstawiamy najczęściej występujące zmiany w obrębie paznokci związane z uszkodzeniami mechanicznymi:
- Paznokcie rosnące w dół – wynik długotrwałego nacisku na płytkę paznokciową, np. przez ciasne obuwie.
- Krogulcze paznokcie – deformacja powodująca nadmierne zakrzywienie płytki paznokciowej, często związana z wiekiem lub chorobami układu krążenia.
Choroby wału paznokciowego
Wał paznokciowy to skóra otaczająca paznokieć, która pełni funkcję ochronną przed infekcjami czy urazami. Jego choroby mogą być zarówno infekcyjne, jak i związane z uszkodzeniami mechanicznymi. Najczęstsze schorzenia wału paznokciowego to:
- Zanokcica – bakteryjne lub grzybicze zapalenie wału paznokciowego objawiające się bólem, obrzękiem i zaczerwienieniem. Może występować w postaci ostrej (nagłe zakażenie) albo przewlekłej (długotrwałe zmiany, często związane z wilgocią czy uszkodzeniami skóry).
- Drożdżyca – przewlekła infekcja grzybicza, zazwyczaj wywołana przez Candida albicans, prowadząca do zaczerwienienia, bolesności i zgrubienia wału paznokciowego.
- Egzema wału paznokciowego – stan zapalny skóry wokół paznokcia, powodujący suchość, pękanie i swędzenie, często występujący u osób z atopowym zapaleniem skóry.
- Łuszczyca wału paznokciowego – objawiająca się zaczerwienieniem, zgrubieniem skóry oraz charakterystycznym łuszczeniem.
Koilonychia – co to jest?
Koilonychia to deformacja płytki paznokciowej, która powoduje jej nadmierne spłaszczenie i wklęśnięcie w środkowej części. Jak wyglądają tzw. łyżeczkowate paznokcie? Przypominają kształtem łyżeczkę – ich brzegi unoszą się ku górze, a centralna część staje się wyraźnie wgłębiona. Zmiana ta może dotyczyć jednego lub kilku paznokci i często jest związana z niedoborem żelaza, chorobami ogólnoustrojowymi, takimi jak niedoczynność tarczycy, hemochromatoza czy toczeń rumieniowaty układowy. Paznokcie łyżeczkowate mogą wystąpić też przez mniej groźne przyczyny, np. za pośrednictwem długotrwałego kontaktu z wodą, środkami chemicznymi bądź urazów mechanicznych, które osłabiają strukturę płytki paznokciowej. Objawy koilonychii obejmują nie tylko zmiany w kształcie paznokcia, ale także jego kruchość, zwiększoną podatność na pękanie oraz rozdwajanie końcówek. Płytka może stać się matowa, prześwitująca, a w niektórych przypadkach nawet bardziej podatna na infekcje grzybicze lub bakteryjne. Warto zauważyć, że w początkowych stadiach zmiany mogą być subtelne, dlatego ich wczesne wykrycie pozwala na skuteczniejsze leczenie i zapobieganie dalszym deformacjom.
Jak uniknąć chorób paznokci?
Zdrowe paznokcie to efekt odpowiedniej pielęgnacji, właściwej diety oraz unikania czynników mogących osłabiać ich strukturę. Wiele problemów z paznokciami wynika z niedoborów witamin, niewłaściwej higieny lub nieprawidłowego obcinania. Istotne jest, aby stosować nawilżające kremy do rąk i paznokci, które zapobiegają ich wysuszeniu oraz osłabieniu. Regularne stosowanie odżywek wzmacniających może także poprawić ich elastyczność oraz odporność na uszkodzenia. Warto również pamiętać, że paznokcie są narażone na działanie czynników zewnętrznych, takich jak detergenty, długotrwała ekspozycja na wilgoć czy urazy mechaniczne. Zaleca się noszenie rękawic ochronnych podczas kontaktu z agresywnymi substancjami chemicznymi oraz unikanie nadmiernego narażania paznokci na wodę, co może prowadzić do ich osłabienia i łamliwości. Równie ważne jest noszenie odpowiedniego obuwia, zwłaszcza w miejscach publicznych, takich jak baseny czy sauny, gdzie istnieje ryzyko zakażenia grzybicą paznokci. Oprócz pielęgnacji zewnętrznej kluczową rolę odgrywa dieta bogata w cynk, żelazo, biotynę oraz witaminy A lub E. Spożywanie produktów zawierających te składniki wspomaga prawidłowy wzrost paznokci, a także zapobiega ich rozdwajaniu i łamliwości. W przypadku zauważenia niepokojących zmian w strukturze paznokci warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże zdiagnozować problem oraz dobrać odpowiednie metody leczenia.
Zdrowie paznokci jest istotnym wskaźnikiem ogólnego stanu organizmu, a ich kondycja może odzwierciedlać zarówno niedobory żywieniowe, jak i poważniejsze choroby. Warto regularnie monitorować wygląd paznokci, a także reagować na wszelkie zmiany, np. przebarwienia, deformacje czy łamliwość. W przypadku wystąpienia niepokojących objawów najlepiej skonsultować symptomy z lekarzem dermatologiem lub podologiem, aby wdrożyć odpowiednie leczenie. Pamiętajmy, że odpowiednia dieta, higiena oraz unikanie szkodliwych czynników mogą przyczynić się do utrzymania zdrowych i mocnych paznokci przez długie lata.
